Δεσμός μητέρας-βρέφους

Με τη γέννηση του βρέφους ξεκινάει η διεργασία ανάπτυξης στενού δεσμού με σημαντικά πρόσωπα και κυρίως με τον φροντιστή, στις περισσότερες περιπτώσεις δηλαδή με την μητέρα…

Ο πρώτος αυτός δεσμός που θα δημιουργηθεί στην κρίσιμη περίοδο της βρεφικής ηλικίας καθορίζει τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους ανθρώπους σε όλη μας την ζωή. Ανάλογα με τον δεσμό λοιπόν, μαθαίνουμε να έλκουμε και να χτίζουμε τις αντίστοιχες μελλοντικές σχέσεις που δεν αφορούν την μητέρα πια, αλλά χτίζονται στην βάση της πρωταρχικής αυτής σχέσης…

Συγκεκριμένα, έχουν διακριθεί τέσσερις τύποι δεσμών που μπορεί να αναπτυχθούν ανάμεσα στο βρέφος και την μητέρα:

1. Ασφαλής δεσμός:

Ο ασφαλής δεσμός δημιουργείται, όταν η μητέρα είναι σταθερά παρούσα και ανταποκρίνεται στις ανάγκες του βρέφους, κρατώντας δεκτική στάση στις δυσφορίες που παρουσιάζει. Χτίζει έτσι τα θεμέλια για ένα ασφαλές περιβάλλον με γνώμονα την εμπιστοσύνη. Το βρέφος εξερευνεί τον κόσμο γνωρίζοντας ότι η μητέρα βρίσκεται κοντά του ως «ασφαλής βάση». Ο δεσμός αυτός προσφέρει στο παιδί, μεγαλώνοντας, αγάπη στον εαυτό και τους άλλους, καθώς και το αίσθημα του «αξίζω». Είναι ανθεκτικό σε απογοητεύσεις και αλλαγές και μπορεί να ελέγχει τα συναισθήματα και τις κοινωνικές του δεξιότητες. Ως ενήλικας χτίζει υγιείς και ισορροπημένες σχέσεις.

• Αποφευκτικός δεσμός

Ο δεσμός αυτός δημιουργείται στην αντίθετη περίπτωση που η μητέρα δεν είναι σταθερά διαθέσιμη, δεν κατανοεί και επομένως δεν καλύπτει τις ανάγκες του βρέφους, ενώ παράλληλα δεν είναι δεκτική στις δυσφορίες του. Συγκεκριμένα, υπάρχει επίκριση και τιμωρία ή θυμός, όταν το βρέφος εκδηλώνει αρνητικά συναισθήματα. Το βρέφος μαθαίνει να προσποιείται και να κρύβει τα συναισθήματα δυσφορίας προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, η εικόνα που επιδεικνύει είναι ενός εσωστρεφούς, μοναχικού ατόμου, το οποίο αποφεύγει ψυχοπιεστικές καταστάσεις και απομακρύνεται συναισθηματικά από τον εαυτό και τους γύρω του. Το αίσθημα αυτοαξίας είναι μειωμένο, ενώ δεν μπορεί να χτίσει σχέσεις εμπιστοσύνης.

• Αμφιθυμικός δεσμός

Και σε αυτήν την περίπτωση η μητέρα δεν είναι σταθερά κοντά στο βρέφος, αγνοώντας τις ανάγκες του δημιουργώντας αισθήματα ανασφάλειας και αστάθειας. Για να καλυφθούν οι ανάγκες του, γίνεται επιθετικό στην προσπάθειά του να τραβήξει την προσοχή της μητέρας. Ως ενήλικες γίνονται επικριτικοί προς τον εαυτό και ανασφαλείς. Ζητούν διαρκώς την επιβεβαίωση, η οποία πολλές φορές δεν είναι αρκετή για να ανακουφίσει τις αμφιβολίες που έχουν για τον εαυτό. Οι σχέσεις βιώνονται ως απορριπτικές και δεν βασίζονται στην εμπιστοσύνη. Συχνά παρουσιάζουν προσκόλληση στον σύντροφο.

• Αποδιοργανωμένος δεσμός

Ο αποδιοργανωμένος δεσμός δημιουργείται, όταν ο φροντιστής λειτουργεί απρόβλεπτα και προσφέρει κακής ποιότητας φροντίδα. Το βρέφος βιώνει το περιβάλλον εχθρικό και απειλητικό. Μεγαλώνοντας βιώνει συναισθήματα που έχουν καταπιεστεί όντας παιδί, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι οφείλονται σε παρελθοντικά γεγονότα. Με αυτόν τον τρόπο, δεν ζει στο παρόν, αλλά ξαναζεί το παλιό ψυχικό τραύμα. Δεν υπάρχει ξεκάθαρη αίσθηση του εαυτού, αλλά ούτε και σύνδεση με τους γύρω.

Επομένως, για να θέσουμε ως φροντιστές τις σωστές βάσεις ενός ασφαλούς δεσμού χρειάζεται αποδοχή και ανταπόκριση στις ανάγκες και τα συναισθήματα του παιδιού, ακολουθώντας δηλαδή το ένστικτό μας: να τα ακούμε και να τα αγαπάμε…

Η ικανοποίηση των αναγκών δεν σημαίνει πως παραβλέπουμε να θέσουμε τα ασφαλή όρια που χρειάζονται για να εξερευνήσουν, να ανακαλύψουν τον κόσμο και να αυτονομηθούν, με την προϋπόθεση ότι θέτοντας τα όρια αυτά δεν τραυματίζουμε το παιδί με τιμωρία, φωνές και επίκριση.

 Η κατανόηση και η άνευ όρων αποδοχή είναι ο μόνος τρόπος να δίνουμε αξία στην προσωπικότητά τους και να τα καθοδηγούμε χωρίς να νιώθουν απειλή η απόρριψη.