Μορφές του burnout

Ο όρος «burnout», δηλαδή το «σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης» αναφέρεται σε μία κατάσταση συναισθηματικής, του ατόμου ύστερα από χρόνια έκθεση σε στρεσογόνους συνθήκες και παράγοντες εντός του εργασιακού του περιβάλλοντος.

Σε κάθε περίπτωση, το burnout έχει αναγνωριστεί ως επαγγελματικό φαινόμενο, μία κατάσταση δηλαδή που χαρακτηρίζει τους εργαζομένους. Παρόλα αυτά, διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι ο όρος burnout δεν περιορίζεται μόνο στον επαγγελματικό χώρο, αλλά επεκτείνεται και μπορεί να λαμβάνει και άλλες μορφές.

Οι μορφές στις οποίες διακρίνεται επιπλέον είναι οι:

Burnout Φροντιστών: Σε αυτή την περίπτωση, πέρα από τους επίσημους φροντιστές, όπως είναι για παράδειγμα οι νοσοκόμες ή άτομα που δουλεύουν στον χώρο της υγείας φροντίζοντας ασθενείς, κατατάσσονται τα άτομα που ανεπίσημα γίνονται φροντιστές με δική τους θέληση και χωρίς ανταμοιβή, εκτός του χώρου υγείας. Τέτοιες περιπτώσεις είναι, για παράδειγμα, η φροντίδα κάποιου συγγενή, φίλου ή άλλου ατόμου του οικείου περιβάλλοντος. Και στις δύο περιπτώσεις παρουσιάζεται ρίσκο στην σωματική και ψυχική υγεία των ατόμων αυτών (Gérain & Zech, 2019). Η έκθεση στον στρεσογόνο ρόλο του φροντιστή και η συνεχή του επαγρύπνηση φέρνει την κούραση και εξάντληση και οδηγεί σε συμπτώματα ίδια με αυτά της επαγγελματικής εξουθένωσης, δηλαδή συναισθηματική εξουθένωση, αποπροσωποποίηση και χαμηλή επίδοση/ανταπόκριση στην εργασία τους (Gérain & Zech, 2019).

Γονεϊκό Burnout: Το φαινόμενο αυτό αναδείχθηκε ιδιαιτέρως μετά τον παγκόσμιο εγκλεισμό στο σπίτι λόγω του ιού COVID, ιδιαιτέρως για τους γονείς που συνέχισαν την εργασία τους στα πλαίσια αυτά. Προφανώς, δεν πρόκειται για το σύνηθες στρες που συχνά αντιμετωπίζει ο γονικός ρόλος σε μία διαδικασία αναγκαίας ανταπόκρισης στις ανάγκες του παιδιού. Το burnout προκύπτει από την συνεχή έκθεση στο στρες, καταλήγοντας σε ένα «άδειασμα» αποθεμάτων, οδηγώντας σταδιακά στην μη ανταπόκριση αυτών των αναγκών (Mikolajczak & Roskam, 2020). Οι πρώτες ενδείξεις ξεκινούν με μία εξουθένωση ως προς την υπηρέτηση του γονεϊκού ρόλου, προχωρώντας σε μία συναισθηματική απομάκρυνση από τα παιδιά. Διανύοντας αυτή τη διαδρομή, ο γονέας συνειδητοποιεί ότι πλέον δεν ανταποκρίνεται στο ρόλο που θα έπρεπε και θα επιθυμούσε. Μεγαλύτερο ρίσκο φαίνεται πως έχουν οι γονείς που παλεύουν για είναι οι «τέλειοι» γονείς, που δεν δέχονται στήριξη και βοήθεια από τον/την σύντροφό τους ή από ένα γενικότερο υποστηρικτικό δίκτυο, που μένουν σπίτι ή εργάζονται σε ωράριο μερικής απασχόλησης, καθώς και γονείς που έχουν παιδιά με ειδικές ανάγκες (de Paula et al., 2021; Mikolajczak & Roskam, 2020). Πέρα από την επιρροή του burnout στον ίδιο το γονέα, φαίνεται ότι το σύνδρομο έχει επιπτώσεις και στα παιδιά, καθώς ενισχύεται το αίσθημα της παραμέλησης, με αποτέλεσμα την πτώση της ποιότητας της συνολικής οικογενειακής ζωής (de Paula et al., 2021).

Συζυγική εξουθένωση: Το burnout φαίνεται να παρουσιάζεται σαν φαινόμενο ακόμα και ανάμεσα σε ζευγάρια. Η συγκεκριμένη μορφή (η έρευνα αναφέρεται σε ετερόφυλα ζευγάρια) εστιάζει κυρίως στην εξουθένωση που βιώνουν οι σύντροφοι από την μεταξύ τους σχέση. Το burnout στη σχέση προκύπτει από μία περίοδο συνεχών συγκρούσεων, ενισχύοντας ένα κλίμα επιθετικής συμπεριφοράς, με αποτέλεσμα η αγάπη ανάμεσα στους συντρόφους να φθίνει (Ekberg et al., 1986). Το σύνδρομο της εξουθένωσης επηρεάζει τα άτομα τόσο σε ψυχικό, παρουσιάζοντας κυρίως θλίψη, αίσθημα αβοηθησίας και κενού, καθώς και αδυναμία για διάκριση του νοήματος στην πλέον συγκρουσιακή σχέση, όσο και σε σωματικό επίπεδο με κύρια προβλήματα τις μυοσκελετικές εντάσεις, αλλά και καρδιαγγειακή νόσο (Ekberg et al., 1986). Το συζυγικό burnout επιφέρει μία γενικότερη χαμηλή ποιότητα του έγγαμου βίου, ενώ στην πιο σοβαρή του μορφή μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε διαζύγιο.

Παρενθετικά, να σημειωθεί ότι το σύνδρομο συζυγικής εξουθένωσης εμφανίζεται έντονα και στην περίπτωση που ο ένας εκ των δύο συντρόφων έχει διαγνωσθεί με κάποια χρόνια ασθένεια. Ωστόσο, αυτή η περίπτωση εμπίπτει περισσότερο στο burnout του φροντιστή, καθώς ο σύντροφος φαίνεται να εξουθενώνεται όχι μόνο από τον ρόλο του ως σύντροφος, αλλά και από τον ρόλο του ως φροντιστής σε ένα αγαπημένο άτομο που έχει την ανάγκη του (Gérain & Zech, 2019).

Εξετάζοντάς το υπό την σκοπιά της φυσιολογίας, αξίζει να γνωρίζουμε την επίδρασή του στον εγκέφαλο. Θα δούμε λοιπόν ότι το burnout προκαλεί μία διόγκωση της αμυγδαλής, του τμήματος εκείνου του εγκεφάλου που ελέγχει τις συναισθηματικές αντιδράσεις, ενώ  παρατηρείται λέπτυνση του προμετωπιαίου φλοιού, του τμήματος που ελέγχει τις γνωστικές λειτουργίες, προκαλώντας πρόωρη εγκεφαλική γήρανση (Μαθιουδάκη, 2022).

Είναι επομένως σημαντική η στήριξη από ένα ειδικό, λαμβάνοντας το δώρο της ψυχοθεραπείας, με απώτερο σκοπό την προστασία του εαυτού τόσο συναισθηματικά, όσο και σωματικά.

Πηγές:

Μαθιουδάκη, Μ. (2022, 26 Αυγούστου). Ψυχολογικό burnout: Τι είναι και πώς μπορείς να το αντιμετωπίσεις. Ανακτήθηκε από https://itsestella.com/psychologiko-burnout-estella/

de Paula, A. J., Condeles, P. C., Moreno, A. L., Ferreira, M. B. G., Fonseca, L. M. M., & Ruiz, M. T. (2021). Parental burnout: A scoping review. Revista Brasileira de Enfermagem, 74(Suppl 6), e20210203. https://doi.org/10.1590/0034-7167-2021-0203

Ekberg, J. Y., Griffith, N., & Foxall, M. J. (1986). Spouse burnout syndrome. Journal of Advanced Nursing, 11(2), 161–165. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.1986.tb01234.x

Gérain, P., & Zech, E. (2019). Informal caregiver burnout? Development of a theoretical framework to understand the impact of caregiving. Frontiers in Psychology, 10, 1748. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01748

Mikolajczak, M., & Roskam, I. (2020). Parental burnout: Moving the focus from children to parents. New Directions for Child and Adolescent Development, 2020(174), 7–13. https://doi.org/10.1002/cad.20376